Eğitim Kurumları İçin Afet ve Acil Durum Yönetimi Planlama Rehberi

Okullar, geleceğimizin teminatı çocuklarımızın ve gençlerimizin belki de en çok vakit geçirdikleri ve aynı zamanda ebeveynlerin en çok güvendikleri kurumlardır. Bu nedenle eğitimin ve öğretimin kalitesi kadar, eğitim kurumlarının her türlü afet ve acil duruma karşı hazırlıklı olması, meydana gelen afet ve acil durum sırasında en doğru ve hızlı şekilde müdahale edebilmesi büyük önem taşımaktadır.

Rehber Hakkında İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi (İSMEP) kapsamında ve AFAD’ın işbirliğiyle, Doç. Dr. Bülent Özmen tarafından hazırlanan Eğitim Kurumları İçin Afet ve Acil Durum Yönetimi Planlama Rehberi’nin temel amacı okullarımızda Afet ve Acil Durum Yönetimi Kurulu’nun oluşturulması, afet ve acil durum yönetimi planlarının hazırlanması ve etkili bir şekilde uygulanabilmesi/kullanılabilmesine katkıda bulunmak ve yol gösterebilmektir. Günün önemli bir bölümünü okullarda geçiren ve bir afet veya acil durumla karşılaşma olasılığı oldukça yüksek olan öğrenci, öğretmen ve diğer okul personelinin, olası bir afet ve acil durumdan etkilenmemeleri veya en az şekilde etkilenmeleri için her okulun mutlaka bir Afet ve Acil Durum Yönetimi Planı’nın olması ve bu planın etkili bir şekilde uygulanması gerekmektedir. Rehber kapsamında, bu planın bütünleşik afet yönetimi ilkeleri çerçevesinde hazırlanmasına, hazırlık çalışmalarının tamamlanmasına, gerekli önlemlerin alınmasına, eğitim kurumlarının afet ve acil durumla baş etme kapasitelerinin artırılmasına ve her durumda eğitimin kesintisiz devam edebilmesine katkıda bulunmaya ve yardımcı olunmaya çalışılmıştır. Giriş bölümünde, bu rehberden nasıl yararlanılacağı, önsöz, eğitim kurumları için afet ve acil durum yönetimi planlamasının önemi, okulların afet ve acil durumlara hazırlıklı olmalarına yönelik mevcut durum, yasal çerçeve ve mevzuat ile ilgili bilgi verilerek okurun konuya yönlendirilmesi sağlanıyor. Eğitim Kurumları için Afet ve Acil Durum Yönetimi Planlama Rehberi’nin ana içeriği altı bölümden oluşuyor: 1. Afet Yönetim Sistemi Genel Bilgilendirme bölümünde Temel Tanım ve Kavramlar, Afet Yönetimi, Türkiye’de Afet Yönetim Sistemi, Afet Anında Kurumsal Yapılanma, Yerel Düzeyde Afet Yönetim Sistemi başlıkları altında konuya yönelik ayrıntılı bilgiler veriliyor. 2. Eğitim Kurumları İçin Afet ve Acil Durum Yönetimi Planlamasının Ana İlkeleri bölümünde, Okul Afet ve Acil Durum Yönetimi Planlamasının Ana Hedefleri, Okul Afet ve Acil Durum Yönetimi Planlama Esasları, Afet ve Acil Durum Yönetimi Planı Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Konular, Bütçe ve Diğer Kaynakların Kullanımı, İşbirliği ve Koordinasyon, Okulun Afet Hazırlığı Kontrolü başlıkları yer alıyor. Okullar için hazırlanacak afet ve acil durum yönetimi planlarının afet yönetimi döngüsüne bağlı olarak içermesi gereken olay öncesindeki zarar azaltma ve hazırlık, olay sırasındaki müdahale ve olay sonrasındaki iyileştirme aşamalarına yönelik tüm detaylar ayrıntılı olarak işleniyor. 3. Eğitim Kurumları İçin Afet ve Acil Durum Yönetimi Planlamasının 4 Adımı bölümünde, Birinci Adım: Kurulunu Kur ve Çalışma Gruplarını Oluştur, İkinci Adım: Planını Afet Yönetimi Döngüsüne Uygun Şekilde Hazırla, Üçüncü Adım: Yıllık Faaliyetleri Hazırla ve Planı Değerlendir, Dördüncü Adım: Planı Güncelle başlıkları yer alıyor. Okul Afet ve Acil Durum Yönetimi Planlarının önerilen 4 adım eşliğinde ve sunulan formatlara uygun şekilde nasıl hazırlanması gerektiği gösteriliyor. 4. Eğitim Kurumları İçin Afet ve Acil Durum Yönetimi Planı Nasıl Hazırlanır? sorusuna cevap arandığı bu bölümünde, Okul Afet ve Acil Durum Yönetimi Planı Formatı,  Okullarda Afet ve Acil Durum Yönetimi Kurulu’nun Kurulması, Zarar Azaltma Aşaması, Hazırlık Aşaması, Tahliye, Tatbikat, Müdahale Aşaması ve İyileştirme Aşması ana başlıkları altında okul afet ve acil durum yönetimi planı formatına uygun olarak yapılması gerekenler ayrıntılı olarak ele alınıyor. 5. Okullarda Standart Operasyon Prosedürleri bölümünde, Deprem veya Yangın Bina Tahliyesi ve Toplanma Prosedürleri, Alarm Anında veya Sarsıntı Sonrasında Tahliye Prosedürü, Yerinde Sığınma Prosedürü, Kilitlen/Tecrit Prosedürü, Güvenli Bir Yere Tahliye Prosedürü, Afet ve Acil Durum Öğrenci Teslim Prosedürü başlıkları altında belirli bir afet ve acil durumda uyulması gereken yol ve yöntemler açıklanıyor. 6. Okullarda Afet ve Acil Durumlara Hazırlık – Özet bölümünde, Okulunuz Risk Altında mı? Doğa Kaynaklı Afetlere Bir Bakış ile Okullarda Deprem ve Yangın başlıkları yer alıyor. Okulda deprem ve yangın örnekleri üzerinden rehberin içeriği ve konuya genel yaklaşım özet olarak veriliyor. Ekler bölümünde ise Tatbikat, Temel Prosedürler, Çok Olaylı Okul Deprem Tahliye Tatbikatı Senaryosu Örneği, Bilgi Kartları ve Kaynakça başlıkları yer alıyor. Ayrı bir kitapçık olarak hazırlanan Eğitim Kurumları için Afet Acil Durum Yönetimi Plan Örneği’nde ise Genel Esaslar ile Okul Afet ve Acil Durum Yönetimi Planlaması başlıkları altında rehberdeki bilgilere yönelik ek bilgi ve örnekler sunuluyor. Türkiye başta depremler olmak üzere, oluşum sıklığı gittikçe artan birçok doğa, teknoloji ve insan kaynaklı afetlerle karşı karşıya kalmaktadır. Bu nedenle bir afet ve onun neden olduğu sonuçlarla karşılaşma olasılığı oldukça yüksek olan eğitim kurumlarımızın buna hazırlıklı olması çok önemlidir. Ancak eğitim kurumlarımızın afete hazırlıklı olması kadar veli ve öğrencilerin de bunun bilincinde olması gerekir. Bu açıdan rehberdeki Özet bölümü ve ekte yer alan Tatbikat ve Temel Prosedürleri hakkında velilerin de detaylı bilgi edinmeleri ve bu bilgeleri okul aile birliklerinde ele almaları önerilmektedir.   Zuhal Nakay, Y. Mimar, İTÜ/ETH-Zürich   İlgili link: İPKB (İstanbul Proje Koordinasyon Birimi)/İSMEP Yayınları Künye Hazırlayan: Doç. Dr. Bülent Özmen Katkıda Bulunanlar: Selim Kaçmazoğlu, Nazan Demir, İsmail Ozan Çılgın, Meral Morgül Yayın Yönetmeni: Gülçin İpek Editör: Zuhal Nakay Proje Yönetimi: T.C. İstanbul Valiliği İstanbul Proje Koordinasyon Birimi (İPKB), İstanbul İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD İstanbul) Proje Yürütücüsü ve Danışmanlık Hizmeti: Diyalog360, Turkuaz, Eduser, Bilinçli Yaşam Ortaklığı